Η ιστορία της απειλής κατά του περιοδικού Αντί από την δικαστική διαμάχη του με τον δικηγόρο, συλλέκτη και ιδρυτή μουσείου Βλάση Φρυσίρα είναι λίγο πολύ γνωστή στην αθηναϊκή επικαιρότητα. Για να θυμίσω το περιστατικό συνοπτικά, το 2004 ο γνωστός ιστορικός της τέχνης και συνεργάτης περιοδικών Μάνος Στεφανίδης είχε γράψει σε μια στήλη του Αντί ένα σχόλιο όπου κατηγορούσε τον συλλέκτη ότι το μουσείο του χρηματοδοτείται από το ΠΑ.ΣΟ.Κ (κυβερνητικό κόμμα, τότε) αντί χρηματοδότησης που προσφέρει ο ίδιος στους υποψήφιους βουλευτές του κόμματος (ήταν προεκλογική περίοδος). Ο συλλέκτης κατέθεσε αγωγή κατά του περιοδικού και κέρδισε, το δε δικαστήριο του επιδίκασε αποζημίωση αρκούντως υψηλή ώστε το περιοδικό – καθώς δηλώνει ο εκδότης του – να απειλείται με χρεοκοπία.
Η ρωσική μου καταγωγή και η πίστη μου στη συναισθηματικότητα δεν μου επιτρέπουν να μην συμπονέσω την τύχη του περιοδικού, αν πράγματι ο εκδότης στερείται άλλων πόρων ώστε να τακτοποιήσει την οφειλή του. Και αυτό παρότι ουδέποτε συμπάθησα τη συχνά ατεκμηρίωτη και σχεδόν πάντα αφελή συνωμοσιολογία που κυριαρχούσε στον αριστερίζοντα αλλά στην πραγματικότητα βαθιά συντηρητικό λόγο του. Ο Βλάσης Φρυσίρας, από την άλλη, σίγουρα δεν είναι σε θέση να αγορεύει κατά του Μάνου Στεφανίδη – ιδιαίτερα καθότι τον είχε διορίσει ιδρυτικό διευθυντή του ιδιωτικού μουσείου του όσο ο ιστορικός τέχνης ήταν ακόμη δημόσιος υπάλληλος στην Εθνική Πινακοθήκη. Και ασφαλώς δεν κάνει ό,τι κάνει λόγω οικονομικής στενότητας. Αν το αίτημά του ήταν η ηθική δικαίωση, αυτή την εξασφάλισε και θα μπορούσε να αρκεστεί σε αυτό.
Θα υποστηρίξω ωστόσο τώρα κάτι που σίγουρα δεν θα είναι δημοφιλές, νιώθω όμως ότι κάποιος πρέπει να το πει. Όποιος θέλει να γράφει αποκαλυπτικά σχόλια – είτε κρύβεται πίσω από αστεϊζον ύφος είτε όχι – ας φροντίσει να βρει τα στοιχεία που τεκμηριώνουν τους ισχυρισμούς του. Αν θέλει κανείς να τα βάλει με την εξουσία ή τους ισχυρούς – όπως διατείνονται διάφοροι – πρέπει να το κάνει στα σοβαρά και να μην μας κοροϊδεύει. Ένας τόσο ευγενής στόχος – ο οποίος αποτελεί ευχή πολλών – θέλει ικανότητες και μεγάλο κόπο, όχι απλώς διάθεση για επίδειξη, εύκολες διακηρύξεις και απύθμενο θράσος. Η πρακτική των αστήρικτων κατηγοριών αποτελεί πρωτίστως προσβολή για κάθε ελεύθερο στοχαστή. Και η γραφή του Μάνου Στεφανίδη δεν ήταν εκτός κλίματος στο Αντί αλλά συνέπνεε με το γενικότερο ύφος και συνέπιπτε συχνά με τη γενικότερη θέση. Ήταν το περιοδικό που έδινε βήμα για τα σχόλια, με γνώση και στήριξη της διεύθυνσής του. Ας μην καταφεύγουν λοιπόν οι εκ των υστέρων «υποστηρικτές των αδυνάτων» στο απλοϊκό σχήμα «εντάξει, έκανε λάθος ο Στεφανίδης αλλά ο κακός Φρυσίρας δεν έχει δικαίωμα να χτυπά έτσι ένα ιστορικό περιοδικό», κτλ. Δεν είναι δυνατόν να εκφέρει κανείς δημόσιο λόγο υποστηρίζοντας ότι κάποιος προβαίνει σε ημιπαράνομες και σίγουρα ανήθικες συναλλαγές με κυβερνητικά στελέχη και να μην διαθέτει ούτε ίχνος απόδειξης.
Η πράξη του Βλάση Φρυσίρα θέτει ένα όριο. Ότι ο συλλέκτης μπορεί να μην είναι το ιδανικό πρόσωπο για το θέσει είναι μάλλον αλήθεια. Ότι το όριο αυτό θα έπρεπε να προκύπτει από τη διαμόρφωση του πεδίου και των ρόλων μέσα σε αυτό και όχι από δικαστικές διενέξεις είναι επίσης αλήθεια. Ότι είναι θλιβερό το κλείσιμο του Αντί και κατανοητή η πίκρα του εκδότη του είναι και αυτό αλήθεια. Αλλά είναι αλήθεια και ότι το όριο πρέπει να τεθεί. Κάποια στιγμή οι ρόλοι και οι αρμοδιότητες πρέπει να ξεκαθαριστούν, όπως πρέπει να επιτευχθεί και μια – αυτονόητη, θα έλεγε κανείς – εννοιακή σύνδεση μεταξύ της όποιας απόφασης για πράξη και των συνεπειών που η πράξη ενδέχεται να επισύρει. Και το αντεπιχείρημα ότι δεν μπορεί να διώκεται η σάτιρα είναι το λιγότερο αστείο, για να μην πω ύποπτο σε σχέση με το διεκδικούμενο δικαίωμα των πάσης φύσεως αναρμοδίων να εκφέρουν δημόσιο και επίσημο λόγο. Αν το τίμημα είναι το κλείσιμο του περιοδικού Αντί, ας γίνει έτσι. Δυσανάλογο τίμημα, ναι. Αλλά ποιος είπε ποτέ ότι το να τα βάζεις με τους ισχυρούς είναι εύκολη υπόθεση;
(Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό α. αθηναική επιθεώρηση σύγχρονης τέχνης, τεύχος 11)
9 σχόλια:
Αλλά ποιος είπε ποτέ ότι το να τα βάζεις με τους ισχυρούς είναι εύκολη υπόθεση;
Ιδιως αυτοι που βρισκονται διπλα σε ισχυρους και κανουν τους παρατρεχαμενους τους ..εκει να δεις γελιο ..τα παντα τα βλεπουν ως προθεση συνωμοσιολογιας απ' τους αλλους.
Tωρα οσον αφορα το γεγονος θα ηθελα να καταθεσω απο την πλευρα μου την δικη μου αποψη για την αισθηση αφελειας που κυριαρχει γενικοτερα οταν προκειται για τετοια γεγονοτα.
Αμφιβαλλει κανεις οτι καποιος ως διευθυντης καποιου Μουσειου η ιδρυματος δεν θα ηξερε τις οποιεσδηποτε συναλλαγες που γινονται?
Η ιστορια αυτη εμενα μου θυμιζει
το καθεστως που επικρατει δεκαετιες τωρα και στο ποδοσφαιρο.Ολοι ξερουν και ειναι φως φαναρι οτι καποιοι ελεγχουν την διατησια προς οφελος τους αλλα κανεις δεν εχει η δεν φερνει τις αποδειξεις.
Μην ειμαστε αφελεις.Αυτα γινονται.
Το λαθος ειναι οταν βγαινεις να πεις καποια πραγματα για καποιους και δεν τα τεκμηριώνεις με αποδειξεις.Και σ'αυτο δεν μπορω παρα να συμφωνησω μαζι σας για τα ορια και το δικαιωμα του αλλου να υπερασπιστει την τιμη του ονοματος του.
Επί του πρώτου σχολίου σας έχετε δίκιο, αξιότιμε art, ασφαλώς. Έχει πλάκα επειδή η «συνωμοσιολογία» είναι και αυτή με τη σειρά της μια εξόχως συνήθης λαϊκίστικη κατηγορία προς ό,τι ενοχλεί.
Επί του δεύτερου σχολίου σας - όπου επίσης πιστεύω ότι έχετε δίκιο, καθ' ότι, έτσι κι αλλιώς συμφωνείτε - επιτρέψτε μου να διευκρινίσω το εξής: για την τιμή του ονόματος του κ. Φρυσίρα δεν ενδιαφέρομαι ιδιαίτερα. Απλώς μου αρέσει όταν όλοι κάνουν καλά τη δουλειά τους. Όταν κάποιος κάνει τον αποκαλυπτικό δημοσιογράφο και διατείνεται ότι θα αποκαλύψει αυτά που «όλοι ξέρουν» - όπως το θέτετε - θέλω ή να το κάνει ή να κρατάει το στόμα του κλειστό. Αλλιώς δεν πλήττει άλλη παρά τη δική μου τιμή, κ. art, τη δική μου. Διότι εγώ - έστω και παρεξηγημένος ή παραπλανημένος, πράγματι - μπορεί να διατηρώ κάποια πίστη. Και δεν έχει κανένας δικαίωμα να παίζει μαζί της.
Δεν μπορω παρα να ξανασυμφωνησω.
Ομως θα ηθελα να μου πειτε τη δικη σας γνωμη για κατι.Γιατι πιστευετε πως δεν κανει πισω ο κ.Φρυσιρας απο τη στιγμη που και δικαιωθηκε αλλα ξερει πλεον και ποιος εγραψε το σχετικο αρθρο.
Γιατι κοπτεται τοσο πολυ να το φτασει στα ακρα οταν αυτο συνεπαγεται δε και με το κλεισιμο ενος περιοδικου που αν μη τι αλλο ασχετα αν συμφωνουμε η οχι με τις θεσεις του δεν παυει να ειναι ενα περιοδικο πολιτισμου.
Θα το περιμενα αυτο απο εναν τεχνοκρατη ισως, απο εναν στυγνο επιχειρηματια, αλλα απο εναν ανθρωπο που ασχολειται με τις τεχνες και ομολογουμενως εχει προσφερει καποιο εργο, μου ειναι αδυνατον. Ποια ειναι η θεση σας?
Θα συμφωνούσα κι εγώ σε πολλά από όσα λέγονται και γράφονται αλλά ας είμαστε ειλικρινείς. Έχουν επιβληθεί κατά καιρούς διάφορα πρόστιμα σε διάφορορα Μ.Μ.Ε. Δεν υπήρξαν όμως ποτέ εξοντωτικά για τον απλό λόγο ότι τα μεγαλο-κανάλια και οι μεγαλο-εφημερίδες έχουν τον τρόπο τους να μετακυλούν το κόστος ή να το αποσβαίνουν μέσα από δρόμους το ίδιο σκοτεινούς όσο και οι λόγοι που τους έχουν φέρει στο σκαλί της εξουσίας που ορίζουν. Κι αυτό το σκαλί είναι συχνά το ψηλότερο στον τόπο, ψηλότερο κι από αυτό το κυβερνητικό ακόμα!
Ας μη γελιόμαστε, ο Παπουτσάκης έχει ενοχλήσει.
Χρόνια τώρα ενοχλεί.
Συντηρητικός είπατε(;) με λάθη είπατε(;) ε, και λοιπόν;
Μήπως έφτασε η ώρα να πληρώσουμε όλοι για τα λάθη μας και δεν το πήραμε χαμπάρι; Αν είναι έτσι, τότε ναι, πρώτος ο Παπουτσάκης και πίσω του όλοι άλλοι.
Όλοι!
Όλοι;
Ο κ. Παπουτσάκης όμως, δεν εδέησε καν να εμφανιστεί στη δίκη για να προστατεύσει το ίδιο του το περιοδικό και τους συνεργάτες του. Ο δε Στεφανίδης ο οποίος έφτυσε εκεί που έτρωγε είναι ο φαιδρότερος όλων στην υπόθεση, έτσι κι αλλιώς δεν ξέρω αν υπάρχει κάποιος που παίρνει τον Στεφανίδη σοβαρά.
Πιστεύω πως είναι ψευτοδίλημμα η ερώτηση " Αφού ο Φρυσίρας δικαιώθηκε, τί θέλει τώρα". Αυτή είναι η απόφαση του δικαστηρίου το οποίο η μία πλευρά περιφρόνησε.
Βρίσκω εξοργιστική πάντως την κρατική επιδότηση της κάβλας του κάθε συλλέκτη όπως και να λέγεται αυτός...Να πληρώνουμε εμείς επειδή του Φρυσίρα του κάβλωσε να γινει συλλέκτης. Ας μου εξηγήσει κάποιος το γιατί να συμβαίνει αυτό.
Ειναι οπως τις φιλανθρωπιες Αθηναιε.
Δεν σε νοιαζει αν τις διοργανωνει η Βαρδινογιαννη η η Μπακογιαννη.Το αποτελεσμα εχει σημασια και στη προκειμενη περιπτωση ο Φρυσιρας εχει κανει ενα εργο σε μια συγκεκριμενη κατηγορια καλλιτεχνων.Εχει κρατησει καλλιτεχνες και καλλιτεχνες να μη χαθουν στην αφανεια.
Εγω προσωπικα δεν το βρισκω μεμπτο αφου καποια στιγμη ολα αυτα τα μουσεια ειναι καταδικασμενα να γινονται δημοσια.Αρα δεν εχεις χασει και πολυ απ τα λεφτα σου αν το δεις μακροχρονια.Στην ιδια την κοινωνια γυρνανε ξανα.
Αξιότιμε art,
Γιατί ακριβώς πιστεύετε ότι ένας πάτρωνας των τεχνών είναι αυτονόητα κάποιος που στερείται στυγνότητας, δεν το καταλαβαίνω. Αναρωτιέμαι πόσο κατανοητικοί ή ανεκτικοί έχουν υπάρξει πάτρωνες από τον Λαυρέντιο τον Μεγαλοπρεπή και τον Φίλιππο Β΄ ως την Πέγκυ Γκούγκενχαϊμ... (Μακρά απόσταση από τον Βλάση Φρυσίρα, ομολογουμένως, αλλά καταλαβαίνετε τι θέλω να πω.)
Εν πάση περιπτώσει, η θέση μου, την οποία ζητήσατε - αν και πρόκειται περισσότερο για διαίσθηση παρά για θέση: Πιστεύω ότι ο κ. Φρυσίρας, κατά την πρακτική των ισχυρών, δεν αποζητεί μόνον την ηθική δικαίωση. Δεν αποζητεί ούτε τα χρήματα του προστίμου αυτά καθαυτά. Επιδιώκει να μεταδόσει το μήνυμα ότι όποιος τον πλήττει θα συνθλιβεί. Κατά την κοινή πεποίθηση των ισχυρών, εικάζω ότι αισθάνεται πως αν αρκεστεί στην ηθική δικαίωση και κάνει πίσω τώρα, το μήνυμα που θα λάβουν άλλοι επίδοξοι λιβελογράφοι - ή «αντίπαλοι», εν γένει - θα είναι ότι έστω και αν καταδικαστούν, ο ενάγων δεν θα φτάσει ως το τέλος. Πρόκειται, αν θέλετε τη γνώμη μου, δηλαδή, για την τόσο προσφιλή στην εξουσία λογική του «παραδειγματισμού».
κ. Dimitri-r,
Σας ευχαριστώ για τις σκέψεις σας. Έτσι είναι, νομίζω, όπως τα γράφετε. Η συλλογιστική σας, ωστόσο, ενέχει έναν κίνδυνο, την απελπιστική κατάληξη στο «ή όλα ή τίποτε». Αν δηλαδή δεν μπορούμε να πλήξουμε τα τάδε μεγάλα συμφέροντα, ας κάνει ο καθένας ό,τι του έρθει στο κεφάλι. Και, στο κάτω κάτω, συμφωνώ, αν ήταν πράγματι να κάνει ο καθένας ό,τι του έρθει στο κεφάλι. Αλλά δεν γίνεται ποτέ έτσι. Οι περισσότεροι εξακολουθούν να λουφάζουν, ενώ λίγοι επιτήδιοι βρίσκουν την ευκαιρία να καπηλεύονται τα όνειρα ελευθερίας των υπολοίπων.
Αγαπητέ Αθήναιε,
Ασφαλώς γνωρίζετε ότι ούτε επιδοτούνται όλοι οι συλλέκτες ούτε η επιδότηση είναι ίδιας φύσης κάθε φορά. Όπως επισημαίνει και ο αξιότιμος art, η περίπτωση του συλλέκτη που ενώ με προσωπική αφοσίωση και ίδιους πόρους έχει συγκεντρώσει μια αξιόλογη συλλογή, ζητεί τη σύμπραξη του κράτους για να την δωρίσει στους πολίτες, δεν είναι μεμπτή. Από την άλλη, η συλλογή έργων τέχνης είναι και μια πολύ καλή μέθοδος να επιβάλει κανείς τις επιλογές του, τουτέστιν να κάνει το κράτος να πληρώνει για πράγματα που δεν επέλεξε και δεν θέσπισε τo ίδιο. (Ακόμη και αυτή η περίπτωση, όμως, μπορεί να κυμαίνεται από την εξαπάτηση ως μια πραγματικά δημιουργική αντιστασιακή πράξη, ανάλογα με το περιεχόμενο.) Κατά περίπτωση, λοιπόν, όπως με όλα τα πράγματα...
Δικός σας,
Ροντιόν Ρομάνοβιτς
Ισως φταιει οτι μερικες φορες παρα ειμαι ρομαντικος για τους ανθρωπους των τεχνων.
Δημοσίευση σχολίου